ریشه کلمه

شهید لفظی عربی و از ریشه «شَهَدَ» و به معنای شاهد و حاضر بودن و گواهی دادن است. صیغه مبالغه بر این دلالت دارد که عمل گواه بودن از آن فرد زیاد صادر می‌شود. در زبان انگلیسی، معادل شهید لفظ Martyr است، که از کلمه یونانی martys به معنای گواه گرفته شده است.

در باره این‌که چرا کشته راه خدا را شهید می‌نامند، دلایل مختلفی بیان شده است‌[۱]؛ مانند:

• شهید، برای شهادت به حق قیام کرد و کشته شد.
• فرشتگان شهید را می‌بینند (شاهد عمل اویند)، پس او شهید به معنای مشهود است.
• خداوند و فرشتگانش، در بهشت به نفع شهید گواهی می‌دهند.
• شهید مرگش مثل انسانهای عادی نیست تا مرده باشد، بلکه او زنده و شاهد و ناظر اعمال ماست.
• شهید ملکوت و مُلک خداوند، و نعمت‌هایی که خدا برایش در بهشت آماده کرده است را مشاهده می‌کند.
• شهید روز قیامت -به همراه پیامبر اسلام- گواه برامّت‌های دیگر یا گواه بر اعمال امت است.
• شهید، به طور عملی -نه فقط کلامی- گواهی به حق می‌دهد.^[۲]
• بر خلاف دیگر مردم -که ناخواسته جان خود را از دست می‏دهند، و غالباً مرگ را بالاجبار پذیرا می‏گردند- شهید، شاهد بر آرمان خود است، و به صورت آگاهانه و اختیاری در راه هدفی مقدّس کشته می‌شوند.
• شهید، گواهی بر مظلومیت حق، و نیز پیروزی حق در برابر باطل است.

معانی دیگر کلمه شهید

• در مجمع البحرین آمده است: «شهید از اسامی خداوند است؛ یعنی آن‌که ا. شاهد و گواه بر همه چیز است، و چیزی از او پنهان نمی‌ماند.»
• معمول‌ترین معنای این لغت در قرآن، «شاهدعینی» یا «شاهد» در مفهوم حقوقی است.
• معنای دیگر قرآنی شهید، شاهد و گواه بر اعمال مردم، در آخرت است.

شهادت در دین اسلام

شهادت در دین اسلام به‌معنای کشته شدن در راه خدا است. و در اسلام شهید به کسی گفته می‌شود که جان خود را در راه خدا فدا کند. در ایران واژه شهید بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نمود بیشتری پیدا کرد. به کسانی که در طول انقلاب کشته شدند تا کشته‌شدگان عملیات درگیری با اشرار و قاچاقچیان در شرق کشور عنوان شهید داده می‌شود.

واژه شهید در این دین دارای احادیث و روایات از پیامبر اسلام و امامان شیعه بدون هیچ سوال و جوابی جز حق الناس وارد بهشت می‌شوند.

مسلمانان بطور عام حمزه عموی پیامبر اسلام را سید الشهدا (سرور شهیدان) می‌دانند و شیعیان به طور خاص این لقب را به امام سوم خود، حسین بن علی نیز نسبت می‌دهند.

قرآن در آیات ۱۷۵ تا ۱۶۹ سوره آل‌عمران به مقام شهیدان می‌پردازد.

«البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده‌اند بلکه زنده به حیات ابدی شدند و در نزد خدا متنعم خواهند بود.(۱۶۹) آنان به فضل و رحمتی که از خداوند نصیبشان گردیده شادمان‌اند و به آن مؤمنان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و بعداً در پی آنها به راه آخرت خواهند شتافت مژده دهند که از مردن هیچ نترسند و از فوت متاع دنیا هیچ غم مخورند. (۱۷۰) و آنها را بشارت به نعمت و فضل خدا دهند و اینکه خداوند اجر اهل ایمان را هرگز ضایع نگرداند.(۱۷۱)»^∗

شهید کسی است که جان خود را در راه خدمت به عالم بشری و به نام خدا فدا کند.^[۳]

تعریف شهید در فقه اسلامی

کسی که در میدان جهاد و قبل از انقضای جنگ و در جنگ در رکاب پیامبر یا امام معصوم یا نایب خاصّ او کشته شده است، شهید است. همچنین هر کس در زمان غیبت به هنگام وجوب جهاد بر مسلمانان، در راه حفظ دین و دفاع از اسلام - نه جهات دیگر- در معرکهٔ قتال (خطّ مقدّم جبهه) کشته شود، حکم شهید بر او جاری است؛ و در غیر این صورت حکم شهید را ندارد، هر چند ثواب شهید داشته باشد. احتیاج به غسل و تیمّم و کفن ندارد و با لباس خود دفن می‌شود. چنین کسانی غسل و کفن و حنوط نمی‌شوند، بلکه باید آنها را با همان لباسهایشان بعد از خواندن نماز میت دفن کنند. البته این حکم در بارهٔ کسانی است که در میدان جنگ کشته شده باشند، اما اگر به صورت مجروح او را از میدان جنگ خارج سازند و در بیمارستان یا غیر آن از دنیا برود، گرچه ثواب شهیدان را دارد ولی حکم فوق شامل حال آنها نمی‌شود.^[۴]

کسانی که اجر شهید را دارند

شهید به معنای عام به کسی می‌گویند که در راه انجام وظیفهٔ شرعی و عقلی خود کشته شده و شهید به معنای خاص کسی است که علاوه بر آن در جبههٔ نبرد نظامی با دشمنان اسلام و مسلمین کشته شده باشد. پس، کشته‌شدگان در راه حفظ دین، احکام شهید را دارند؛ ولی آنها که در راه دفاع از ناموس و اموال خود یا مسلمین کشته می‌شوند، هر چند ثواب شهید دارند، ولی احکام شهید را ندارند.

همه کسانی که عقیده حق داشته، در مسیر حقیقت گام بر می‌دارند و در همین راه از دنیا می‌روند در زمره شهدا هستند و اجرشان -نه حکم شان- مانند آنان است. در روایات آمده است:^[۵]

• «کسی که در راه تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است»
• «اگر کسی با وضو بخوابد و مرگ او در خواب فرا رسد، نزد خداوند شهید است»
• «هر کس بمیرد و حب آل محمد صلی الله علیه و اله در دلش باشد، شهید است»

شهادت در قانون ایران

مطابق قانون بنیاد شهید در ایران افراد زیر شهید شمرده می‌شوند:

1. رزمندگانی که در زمان جنگ در مناطق عملیاتی توسط دشمن کشته می‌شوند.
2. رزمندگانی که در خط مقدم نبرد با دشمنان خارجی فوت می‌کنند.
3. افرادی که به دست دشمنان نظام کشته یا ترور می‌شوند.
4. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حال شرکت در ماموریت مبارزه با اشرار، قاچاقچیان، سارقان مسلح و اعضای گروههای ضد انقلاب توسط آنها کشته می‌شوند.
5. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در هرگونه ماموریت شناسایی رزمی یا ویژه و عملیات جنگی یا بر اثر کمین توسط دشمن یا ضدانقلاب کشته می‌شوند.
6. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب عضویت در آنها توسط دشمنان نظام کشته می‌شوند اعم از آن که در ایام خدمت یا غیرخدمت باشند.
7. کارکنان نیروهای مسلح که حین انجام وظیفه، در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند.
8. افرادی که حین ماموریت در زمان جنگ در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند.
9. محافظان شخصیتها و اماکن و اعضای گارد امنیت پرواز که در حال ماموریت توسط ضدانقلاب کشته می‌شوند.
10. کارکنان نیروی مقاومت بسیج و نیروی انتظامی که براساس قانون حمایت قضایی از بسیج هنگام برخورد با جرایم مشهود در حین انجام وظیفه کشته می‌شوند.
11. افرادی که به تشخیص دادگاه صلاحیتدار در حال انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر توسط مرتکبان جرایم مشهود کشته می‌شوند.
12. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حین اسارت دشمن یا در گروگان ضدانقلاب، مخالفان نظام، اشرار، سارقان مسلح، قاچاقچیان یا سایر تبهکاران تحت تعقیب کشته می‌شوند.
13. افرادی که به سبب ماموریت در حال خنثی سازی مواد منفجره، شیمیایی و سایر سلاحهای جنگی و پاکسازی میدان مین کشته می‌شوند.
14. مجروحان و جانبازانی که براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی ربط فوت آنها به سبب جراحات و صدمات ناشی از مجروحیت تشخیص داده شود
15. کلیه افرادی که مقام معظم رهبری آنها را در فرمان خاص مصداق شهید تلقی نمایند.

مصادیق عملی در حکم شهید عبارتند از:

1. رزمندگانی که در زمان جنگ داخل مناطق عملیاتی بر اثر سوانح طبیعی یا غیرطبیعی بدون سهل انگاری و تقصیر یا عدول از مقررات فوت می‌کنند.
2. کارکنان نیروهای مسلح که در حال رفت و برگشت از منطقه عملیاتی در زمان جنگ در حال ماموریت کشته می‌شوند.
3. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حین آموزشهای رزمی و اطلاعاتی و رزمایشهایی که طبق برنامه‌های مصوب فرمانده کل قوا اجرای می‌شود، کشته می‌شوند.
4. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که در حال ماموریت آزمایش یا تولید سلاح، مهمات و وسایل جنگی کشته می‌شوند.
5. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب ماموریت در اسارت دشمن یا گروگان ضد انقلاب، مخالفان نظام، اشرار، سارقان مسلح و قاچاقچیان فوت می‌کنند مگر اینکه عدم پایبندی آنها به آرمانهای انقلاب اسلامی در زمان اسارت ثابت شود.
6. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حال تعقیب و مراقبت دشمنان اسلام و نظام جمهوری اسلامی کشته می‌شوند.
7. افرادی که در حملات هوایی یا موشکی یا بمب گذاری دشمن کشته می‌شوند.
8. مهاجران جنگی و کسانی که در مناطق جنگی به علت برخورد با مواد منفجره از قبیل نارنجک، مین، گلوله توپ و نظایر آن کشته می‌شوند.
9. افرادی که در حین درگیری بینابین نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات با دشمنان، ضدانقلاب و اشرار کشته می‌شوند.
10. آزادگانی که فوت آنها براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی ربط ناشی از صدمات مستقیم دوران اسارت تشخیص داده شود.
11. جانبازان هفتاد درصد (۷۰%) و بالاتر که فوت می‌نمایند یا کشته می‌شوند.
12. افرادی که در دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران یا اموال عمومی یا منابع طبیعی در مقابله با دشمنان نظام، اشرار یا متجاوزان کشته می‌شوند.
13. افرادی که به سبب ماموریتهای محوله در پاسداری و حفاظت از مراکزی که نیروهای مسلح بر اساس مقررات یا مصوبات خاص شورای عالی امنیت ملی، شورای امنیت کشور یا شورای تامین استان موظف به حراست از آن مراکز هستند، مورد هجوم دشمن یا اشرار واقع و در اثر مقاومت و درگیری با آنها کشته می‌شوند.^[۶]

پانویس

1. ^  آیات ۱۶۹ تا ۱۷۱ سوره آل عمران:

«وَ لا تحْسبنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا في سبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتَا بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ(۱۶۹) فَرِحِينَ بِمَا ءَاتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ وَ يَستَبْشرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ(۱۷۰) يَستَبْشرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَ فَضلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ(۱۷۱)»

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: