روزهای اولی كه خرمشهر آزاد شده بود، توی كوچه پس‌كوچه‌های شهر برای خودمان می‌گشتیم و صفا می‌كردیم. پشت دیوار خانه ی مخروبه‌ای به عربی نوشته بود: «عاش الصدام.» یك‌دفعه راننده زد روی ترمز و گفت: پس این مرتیكه آش فروشه! آن وقت به ما می‌گویند جانی و خائن و متجاوزه!»

یک روز خیلی ناگهانی به ابراهیم گفتم:

«به خاطر این چشم ها هم که شده بالاخره یک روز شهید می شی!»

چشم هایش درخشید و پرسید: «چرا؟»

یک دفعه از حرفی که زده بودم پشیمان شدم.

خواستم بگویم «ولش کن!» می خواستم بحث را عوض کنم اما نمی شد.

چیزی قلمبه شده بود و راه گلویم را بسته بود.آهی کشیدم و گفتم:

«چون خدا به این چشم ها هم جمال داده هم کمال!

چون این چشم ها در راه خدا بیداری زیاد کشیده و اشک های زیادی ریخته!»

از خاطرات همسر شهیـــــــــــد حاج ابـــــــــــراهیــــم همـــــت

ریشه کلمه

شهید لفظی عربی و از ریشه «شَهَدَ» و به معنای شاهد و حاضر بودن و گواهی دادن است. صیغه مبالغه بر این دلالت دارد که عمل گواه بودن از آن فرد زیاد صادر می‌شود. در زبان انگلیسی، معادل شهید لفظ Martyr است، که از کلمه یونانی martys به معنای گواه گرفته شده است.

در باره این‌که چرا کشته راه خدا را شهید می‌نامند، دلایل مختلفی بیان شده است‌[۱]؛ مانند:

• شهید، برای شهادت به حق قیام کرد و کشته شد.
• فرشتگان شهید را می‌بینند (شاهد عمل اویند)، پس او شهید به معنای مشهود است.
• خداوند و فرشتگانش، در بهشت به نفع شهید گواهی می‌دهند.
• شهید مرگش مثل انسانهای عادی نیست تا مرده باشد، بلکه او زنده و شاهد و ناظر اعمال ماست.
• شهید ملکوت و مُلک خداوند، و نعمت‌هایی که خدا برایش در بهشت آماده کرده است را مشاهده می‌کند.
• شهید روز قیامت -به همراه پیامبر اسلام- گواه برامّت‌های دیگر یا گواه بر اعمال امت است.
• شهید، به طور عملی -نه فقط کلامی- گواهی به حق می‌دهد.^[۲]
• بر خلاف دیگر مردم -که ناخواسته جان خود را از دست می‏دهند، و غالباً مرگ را بالاجبار پذیرا می‏گردند- شهید، شاهد بر آرمان خود است، و به صورت آگاهانه و اختیاری در راه هدفی مقدّس کشته می‌شوند.
• شهید، گواهی بر مظلومیت حق، و نیز پیروزی حق در برابر باطل است.

معانی دیگر کلمه شهید

• در مجمع البحرین آمده است: «شهید از اسامی خداوند است؛ یعنی آن‌که ا. شاهد و گواه بر همه چیز است، و چیزی از او پنهان نمی‌ماند.»
• معمول‌ترین معنای این لغت در قرآن، «شاهدعینی» یا «شاهد» در مفهوم حقوقی است.
• معنای دیگر قرآنی شهید، شاهد و گواه بر اعمال مردم، در آخرت است.

شهادت در دین اسلام

شهادت در دین اسلام به‌معنای کشته شدن در راه خدا است. و در اسلام شهید به کسی گفته می‌شود که جان خود را در راه خدا فدا کند. در ایران واژه شهید بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نمود بیشتری پیدا کرد. به کسانی که در طول انقلاب کشته شدند تا کشته‌شدگان عملیات درگیری با اشرار و قاچاقچیان در شرق کشور عنوان شهید داده می‌شود.

واژه شهید در این دین دارای احادیث و روایات از پیامبر اسلام و امامان شیعه بدون هیچ سوال و جوابی جز حق الناس وارد بهشت می‌شوند.

مسلمانان بطور عام حمزه عموی پیامبر اسلام را سید الشهدا (سرور شهیدان) می‌دانند و شیعیان به طور خاص این لقب را به امام سوم خود، حسین بن علی نیز نسبت می‌دهند.

قرآن در آیات ۱۷۵ تا ۱۶۹ سوره آل‌عمران به مقام شهیدان می‌پردازد.

«البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده‌اند بلکه زنده به حیات ابدی شدند و در نزد خدا متنعم خواهند بود.(۱۶۹) آنان به فضل و رحمتی که از خداوند نصیبشان گردیده شادمان‌اند و به آن مؤمنان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند و بعداً در پی آنها به راه آخرت خواهند شتافت مژده دهند که از مردن هیچ نترسند و از فوت متاع دنیا هیچ غم مخورند. (۱۷۰) و آنها را بشارت به نعمت و فضل خدا دهند و اینکه خداوند اجر اهل ایمان را هرگز ضایع نگرداند.(۱۷۱)»^∗

شهید کسی است که جان خود را در راه خدمت به عالم بشری و به نام خدا فدا کند.^[۳]

تعریف شهید در فقه اسلامی

کسی که در میدان جهاد و قبل از انقضای جنگ و در جنگ در رکاب پیامبر یا امام معصوم یا نایب خاصّ او کشته شده است، شهید است. همچنین هر کس در زمان غیبت به هنگام وجوب جهاد بر مسلمانان، در راه حفظ دین و دفاع از اسلام - نه جهات دیگر- در معرکهٔ قتال (خطّ مقدّم جبهه) کشته شود، حکم شهید بر او جاری است؛ و در غیر این صورت حکم شهید را ندارد، هر چند ثواب شهید داشته باشد. احتیاج به غسل و تیمّم و کفن ندارد و با لباس خود دفن می‌شود. چنین کسانی غسل و کفن و حنوط نمی‌شوند، بلکه باید آنها را با همان لباسهایشان بعد از خواندن نماز میت دفن کنند. البته این حکم در بارهٔ کسانی است که در میدان جنگ کشته شده باشند، اما اگر به صورت مجروح او را از میدان جنگ خارج سازند و در بیمارستان یا غیر آن از دنیا برود، گرچه ثواب شهیدان را دارد ولی حکم فوق شامل حال آنها نمی‌شود.^[۴]

کسانی که اجر شهید را دارند

شهید به معنای عام به کسی می‌گویند که در راه انجام وظیفهٔ شرعی و عقلی خود کشته شده و شهید به معنای خاص کسی است که علاوه بر آن در جبههٔ نبرد نظامی با دشمنان اسلام و مسلمین کشته شده باشد. پس، کشته‌شدگان در راه حفظ دین، احکام شهید را دارند؛ ولی آنها که در راه دفاع از ناموس و اموال خود یا مسلمین کشته می‌شوند، هر چند ثواب شهید دارند، ولی احکام شهید را ندارند.

همه کسانی که عقیده حق داشته، در مسیر حقیقت گام بر می‌دارند و در همین راه از دنیا می‌روند در زمره شهدا هستند و اجرشان -نه حکم شان- مانند آنان است. در روایات آمده است:^[۵]

• «کسی که در راه تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است»
• «اگر کسی با وضو بخوابد و مرگ او در خواب فرا رسد، نزد خداوند شهید است»
• «هر کس بمیرد و حب آل محمد صلی الله علیه و اله در دلش باشد، شهید است»

شهادت در قانون ایران

مطابق قانون بنیاد شهید در ایران افراد زیر شهید شمرده می‌شوند:

1. رزمندگانی که در زمان جنگ در مناطق عملیاتی توسط دشمن کشته می‌شوند.
2. رزمندگانی که در خط مقدم نبرد با دشمنان خارجی فوت می‌کنند.
3. افرادی که به دست دشمنان نظام کشته یا ترور می‌شوند.
4. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حال شرکت در ماموریت مبارزه با اشرار، قاچاقچیان، سارقان مسلح و اعضای گروههای ضد انقلاب توسط آنها کشته می‌شوند.
5. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در هرگونه ماموریت شناسایی رزمی یا ویژه و عملیات جنگی یا بر اثر کمین توسط دشمن یا ضدانقلاب کشته می‌شوند.
6. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب عضویت در آنها توسط دشمنان نظام کشته می‌شوند اعم از آن که در ایام خدمت یا غیرخدمت باشند.
7. کارکنان نیروهای مسلح که حین انجام وظیفه، در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند.
8. افرادی که حین ماموریت در زمان جنگ در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند.
9. محافظان شخصیتها و اماکن و اعضای گارد امنیت پرواز که در حال ماموریت توسط ضدانقلاب کشته می‌شوند.
10. کارکنان نیروی مقاومت بسیج و نیروی انتظامی که براساس قانون حمایت قضایی از بسیج هنگام برخورد با جرایم مشهود در حین انجام وظیفه کشته می‌شوند.
11. افرادی که به تشخیص دادگاه صلاحیتدار در حال انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر توسط مرتکبان جرایم مشهود کشته می‌شوند.
12. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حین اسارت دشمن یا در گروگان ضدانقلاب، مخالفان نظام، اشرار، سارقان مسلح، قاچاقچیان یا سایر تبهکاران تحت تعقیب کشته می‌شوند.
13. افرادی که به سبب ماموریت در حال خنثی سازی مواد منفجره، شیمیایی و سایر سلاحهای جنگی و پاکسازی میدان مین کشته می‌شوند.
14. مجروحان و جانبازانی که براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی ربط فوت آنها به سبب جراحات و صدمات ناشی از مجروحیت تشخیص داده شود
15. کلیه افرادی که مقام معظم رهبری آنها را در فرمان خاص مصداق شهید تلقی نمایند.

مصادیق عملی در حکم شهید عبارتند از:

1. رزمندگانی که در زمان جنگ داخل مناطق عملیاتی بر اثر سوانح طبیعی یا غیرطبیعی بدون سهل انگاری و تقصیر یا عدول از مقررات فوت می‌کنند.
2. کارکنان نیروهای مسلح که در حال رفت و برگشت از منطقه عملیاتی در زمان جنگ در حال ماموریت کشته می‌شوند.
3. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حین آموزشهای رزمی و اطلاعاتی و رزمایشهایی که طبق برنامه‌های مصوب فرمانده کل قوا اجرای می‌شود، کشته می‌شوند.
4. کارکنان نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که در حال ماموریت آزمایش یا تولید سلاح، مهمات و وسایل جنگی کشته می‌شوند.
5. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب ماموریت در اسارت دشمن یا گروگان ضد انقلاب، مخالفان نظام، اشرار، سارقان مسلح و قاچاقچیان فوت می‌کنند مگر اینکه عدم پایبندی آنها به آرمانهای انقلاب اسلامی در زمان اسارت ثابت شود.
6. کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حال تعقیب و مراقبت دشمنان اسلام و نظام جمهوری اسلامی کشته می‌شوند.
7. افرادی که در حملات هوایی یا موشکی یا بمب گذاری دشمن کشته می‌شوند.
8. مهاجران جنگی و کسانی که در مناطق جنگی به علت برخورد با مواد منفجره از قبیل نارنجک، مین، گلوله توپ و نظایر آن کشته می‌شوند.
9. افرادی که در حین درگیری بینابین نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات با دشمنان، ضدانقلاب و اشرار کشته می‌شوند.
10. آزادگانی که فوت آنها براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی ربط ناشی از صدمات مستقیم دوران اسارت تشخیص داده شود.
11. جانبازان هفتاد درصد (۷۰%) و بالاتر که فوت می‌نمایند یا کشته می‌شوند.
12. افرادی که در دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران یا اموال عمومی یا منابع طبیعی در مقابله با دشمنان نظام، اشرار یا متجاوزان کشته می‌شوند.
13. افرادی که به سبب ماموریتهای محوله در پاسداری و حفاظت از مراکزی که نیروهای مسلح بر اساس مقررات یا مصوبات خاص شورای عالی امنیت ملی، شورای امنیت کشور یا شورای تامین استان موظف به حراست از آن مراکز هستند، مورد هجوم دشمن یا اشرار واقع و در اثر مقاومت و درگیری با آنها کشته می‌شوند.^[۶]

پانویس

1. ^  آیات ۱۶۹ تا ۱۷۱ سوره آل عمران:

«وَ لا تحْسبنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا في سبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتَا بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ(۱۶۹) فَرِحِينَ بِمَا ءَاتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ وَ يَستَبْشرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ(۱۷۰) يَستَبْشرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَ فَضلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ(۱۷۱)»

ميداني ! آن زمان که مادران اين مرز و بوم ،چشم در چشمان آنها براي آخرين بار غزل خدا حافظي را مي خواندند ، کسي چه مي دانست که خون آن جگر گوشه هاي مادران ايراني و هزار تن ديگر مثل آنها چه ها مي کنند . کسي باور نداشت که فقط نفس مسيحايي نيست بلکه خون هم مي تواند زنده کند ، که خون نيز احيا گر است

البته قرار نبود که با گذشت زمان آنهم نه چندان طولاني فراموش شوند ، نقش مسيحايي ايثار و جوانمردي آن جوانمردان دلير در نظرها کمرنگ شود ، ويا حتي ديده نشود . قرار نبود که بگويند ((رفتند که رفتند !)) رسمش نبود که هر وقت ياد شما مي کنيم يک مشت نگاه تلخ و غريبه و تعجب آلود نثار مان شود .

مادران دلشکسته و خسته ، از فرزندان دلبند خود که دوستشان داشتند و دارند براي جماعت بگويند و از آنها که نه، ازياد آنها که هر روز بيشتر و بيشتر خاموش مي شود دفاع کنند . ميداني ! دلمان براي حرفهاي قشنگتان تنگ شده ، براي آن لبخند هاي آسماني که با لحن نمکين کلام آميخته بود .  آنها مي گفتند که مي روند تا از دين ، آرمان و عقايدمان ، از خاک وطنمان دفاع کنند . آنها مي گفتند که مي رويم تا خونمان باعث بالندگي شود . رد صداي آنها را از بلنداي ماذنه هايي که به برکت جان فشاني شان هنوز صداي (اشهد ان علي ولي الله ) از آن به گوشها مي رسد دنبال کنيم .

مي داني !  در ميان اين همه هجمه گاهي دلمان مي خواهد سکوت کنيم و حرفي نزنيم ، چيزي نگوييم و خاموش باشيم . و ياد آن دلاور مردان پيرو ولايت را براي  دل خودمان نگه داريم .  مي گوييم بگذار اينها که شماتت مي کنند در جهل خود بمانند و گمان کنند که حقيقت همان است که خودشان مي گويند . اما ...

راستش را بخواهيد اين روزها که  تلاطم درياي خون بحرين و لبنان و فلسطين و يمن و ... را که مي بينيم خاطرات آن زخمهايي که بر پيکرتان نشسته رهايمان نمي کند و غروب لبخند هاي شيرين شما از نظر گريانمان محو نمي شود  . انگار شما دوباره براي ما زنده شده ايد ، انگار همه آنان دست به دست هم داده اند که به ما نشان دهند که آرمانهاي شما امروز از حلقوم آنها فرياد مي شود .

زمزمه هاي روشن شما است که بيشتر از قبل در درونمان مي پيچد ... راست مي گفتيد شماها ((ياد دفاع مقدس خود دفاعي مقدس است ))

درگيري مستقيم با دشمن  : ۱۵۵۰۸۱ نفر

حملات دشمن به شهر ها : ۱۶۱۵۴ نفر

حوادث متفرقه  : ۱۱۸۱۴  نفر

ساير موارد :  ۹۸۸۹ نفر

از اين آمار تعداد  ۱۵۵۲۵۹ نفر مجرد

تعداد  ۵۵۹۹۶ نفر متاهل

تعداد  ۶۵۵۷۵ نفر بين ۱۵ تا ۱۹ ساله

تعداد ۸۷۱۰۶ نفر بين ۲۰ تا ۲۳ ساله

تعداد ۲۲۷۰۳ نفر بين ۲۴ تا ۲۹ ساله

تعداد ۳۰۸۱۷ نفر ۳۰ ساله و بالاتر بوده است

آمار شهدا به تفکيک شغل

سپاه پاسداران انقلاب اسلامي

پاسدار    :  ۲۳۱۹۹ نفر

وظيفه   :   ۱۶۷۳۸ نفر

ارتش جمهوري اسلامي

کادر   : ۹۰۸۹  نفر

سرباز   : ۳۶۹۶۵  نفر

نيروي انتظامي

کادر  : ۲۹۲۶  نفر

سرباز  :  ۵۶۷۲  نفر

شغل آزاد  : ۳۱۶۴۷ نفر

دانش آموز :  ۳۲۲۷۵ نفر

دانشجو   : ۲۶۰۸  نفر

روحاني  : ۲۷۴۲  نفر

بسيجي : ۶۱۲۸  نفر

دولتي  : ۲۶۲۹۳  نفر

بسيج ويژه : ۲۳۲۹ نفر

خانه دار  :  ۳۱۳۶  نفر

کودک : ۲۹۰۶  نفر

غير ايراني  : ۴۵۶۵  نفر

---------------------

جمع کل شهدا  ۲۱۳۲۵۵ نفر

یه پسر بچه رو گرفتیم که ازش حرف بکشیم.

آوردنش سنگر من. خیلی کم سن و سال بود.

بهش گفتم: « مگه سن سربازی توی ایران

هجده سال تمام نیست؟

سرش را تکان داد. گفتم:

« تو که هنوز هجده سالت نشده! »

بعد هم مسخره اش کردم و گفتم:

« شاید به خاطر جنگ ، امام خمینی کارش به جایی رسیده

که دست به دامن شما بچه ها شده و سن سربازی رو کم کرده؟ »

جوابش خیلی من رو اذیت کرد.

با لحن فیلسوفانه ای گفت:

« سن سربازی پایین نیومده ، سن عاشقی پایین اومده.»

اولین حمله عراق:

در تاریخ ۱۸/۱۲/۱۳۵۷ در حالی که تنها ۱۶ روز از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود‏ به خاک ایران انجام شد و منطقه مرزی سیرین در میان شهر مرزی بانه ایران و آبادی شوره له در عراق بمباران شد که ۱۵ نفر را به شهادت رساند و ۹ نفر از ایرانیان غیر نظامی به داخل خاک عراق انتقال داده شدند.

اولین اسیران جنگ:
در اولین حمله عراق به ایران ۹ نفر از اکراد منطقه سیرین توسط نیروهای عراقی ربوده شدند. ۴ روز پس از این اقدام‏ عده ای از روستانشینان اطراف بانه‏ به کمیته انقلاب اسلامی در شهر بانه مراجعه کردند و در خواست خود را مبنی بر تلاش وزارت امور خارجه برای آزاد سازی این ۹ نفر اعلام کردند.

اولین شلیک در آغاز جنگ:
اگر چه در منابع مختلف شلیک اولین گلوله توپ به سمت خاک ایران را از اقدامات صدام بر می شمارند ولی «حامد الجبوری» وزیر خارجه عراق در گفت و گویی با روزنامه الحیات گفت: «اولین گلوله ای که به سمت خاک ایران شلیک و جنگ شروع شد آن گلوله را ملک حسین شلیک کرد.» این موضوع حتی با تردید خبرنگار الحیات مواجه می شود، اما «الجبوری» با قاطعیت تاکید می کند «مطمئن هستم.»

اولین حمله شیمیایی:
اولین حمله شیمیایی ثبت شده در جنگ در تاریخ آذر ماه ۱۳۵۹ در حالی که تنها ۱۱۴ روز از آغاز رسمی جنگ می گذشت در منطقه گیلانغرب صورت گرفت که به مجروح شدن تعدادی از نیروهای ایرانی انجامید، اما اولین سند پیرامون آمادگی دولت عراق برای حملات شیمیایی به ۴۳ روز قبل بر می گردد. در تاریخ ۱۰/۸/۱۳۵۹ و در حالی که تنها ۷۱ روز از آغاز رسمی جنگ می گذشت، فرمانده عملیات نیروهای عراق در غرب در گزارشی به فرماندهان عالی رتبه خود می نویسد: «عواملی که توسط یگانهای تابعه استخدام شده اند مخالف رژیم ایران هستند و در خط مقدم جبهه با پرتاب گلوله شیمیایی‏ باعث تضعیف قوای جسمی پرسنل نظامی ایران می شوند.»

اولین پیشنهاد صلح:
اولین پیشنهاد صلح یک هفته پس از آغاز جنگ توسط «صدام جسین» اعلام شد! دولت بعث که در آرزوی فتح سه روزه تهران بود‏ پس از گذشت سه هفته از آغاز حملات خود در پشت دروازه های خرمشهر زمین گیر شده بود در تاریخ ۷/۷/۱۳۵۹ خطاب به ملت عراق گفت: عراق به مقاصد ارضی خود نایل شده و کشورش مایل هست خصمومت ها را کنار گذاشته و به مذاکره بپردازد.» این پیشنهاد صلح، در میان کارشناسان سیاسی جهان، به معنای شکست عراق در تهاجم به ایران تحلیل شد.

اولین سرقت نفت عراق از ایران اسلامی:
درتاریخ ۱۰/۲/۱۳۵۸ روزنامه کیهان نوشت: «در جریان انقلاب اسلامی ایران، عراقی ها برای جذب منابع نفتی ایران در خط مرزی ویژه در منطقه نقت خیز کرکوک چاههای جدید حفر کردند و چون رگه نفتی دو کشور در خط مرزی به هم مربوط است این عمل عراقی ها باعث خشک شدن صنایع نفتی نفت شهر شده است.»

اولین بیانیه صلح سازمان ملل پیرامون جنگ:
در دومین روز جنگ اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد به تقاضای دبیر کل وقت سازمان ملل، تشکیل جلسه داده و بیانیه ای صادر کردند. در این بیانیه در حالی که عراق در خاک ایران حملات خود را ادامه می داد، از طرفین خواسته شد که «از کلیه اقدامات مسلحانه … دست بردارند.» اقدامی که حتی شورای امنیت سازمان ملل در صدور قطعنامه پیرامون جنگ، آن را تلویحا بی اثر دانست.

اولین قطعنامه سازمان ملل پیرامون جنگ:
سه روز پس از صدور بیانیه سازمان ممل متحد، اولین قطعنامه خود را پیرامون جنگ ایران و عراق صادر کرد. قطعنامه ۴۷۹ که تاریخ سوم مهرماه سال ۱۳۵۹ را در بالای خود دارد بلافاصله مورد پذیرش عراق قرار گرفت. در این قطعنامه سخنی از تجاوز و تنبیه متجاوز به میان آورده نشده. نکته جالب اینجاست که سازمان ملل پس از این قطعنامه ۲۱ ماه و ۱۵ روز سکوت اختیار کرد و زمانی مجبور شد که این سکوت را بشکند که نیروهای ایرانی عملیات غرور آفرین فتح خرمشهر را انجام داده بودند و خاک عراق مورد تهدید نیروهای ایرانی قرار داشت! سکوتی که معنایی جز حمایت از متجاوز نمی توانست داشته باشد.

اولین طرح برای ورود به خاک عراق:
در حالی که نیروهای انقلابی تلاش می کردند تا تجاوز عراق به خاک ایران را کند یا متوقف سازند اولین طرح برای ورود به خاک عراق توسط جاوید الاثر «حاج احمد متوسلیان» ارایه شد. حاج احمد با اطلاعی که از منطقه کردستان عراق داشت، طرح اشغال یک شهر مرزی کرد نشین در داخل عراق را مطرح کرد، تلاشی که می توانست نیروهای عراقی را در دو جبهه درگیر کند و فشار به مناطق جنوبی کشور را کاهش دهد، اما این اقدام با مخالفت بنی صدر خائن، رئیس جمهور وقت مواجه شد و امکان اجرا نیافت.

اولین استعفای صدام پس از آغاز جنگ: ‏
صدام حسین که به امید پیروزی سریع خود و با هدف ساقط کردن نظام نوپای اسلامی، جنگ را برملت ایران تحمیل کرده بود هر مقداری که از این نبرد می گذشت و قدرت نیروهای نظامی و نیروهای اسلام به پختگی و تکامل خود نزدیک می شد، خود را بیشتر در خطر سقوط احساس می کرد. فتح خرمشهر اوج این عظمت نیروهای جوان ایرانی بود. فرماندهی که با متوسط سن کمتر از ۲۷ سال نیروهای ورزیده عراقی را در خرمشهر زمین گیر کرده و ۱۹ هزار نفر از نیروهای دشمن بعثی را به اسارت در آوردند. علاوه بر آنکه بصره را نیز تحت خطر جدی قرار داده بودند. در اجلاس ۴ روزه حزب «بعث» که پس از پیروزی جمهوری اسلامی ایران در خرمشهر برگزار شد. صدام حسین ضمن پذیرش مسوولیت شکستهای اخیر، استعفا داد. اگر چه این موضوع مورد پذیرش قرار نگرفت و او مجدداً به این سمت انتخاب شد. انتخابی که در پی خود، اعضای شورای انقلاب را از ۱۷ نفر به ۱۰ نفر کاهس داد و ۸ هزار نفر از اعضای دولت عراق را عزل و ۱۰ هزار نفر از نیروهای جدید را وارد کابینه کرد. تمامی این اقدامات از نتایج عملیات جاودان «فتح خرمشهر» بود.

اولین موشک ایران:
در ساعت ۳:۲۰ دقیقه بامداد روز پنجشنبه ۳/۱۲/۶۳ اولین موشک ایران به بغداد شلیک شد. شلیکی که به هدف خود «بانک رافدین» اصابت کرد، دولت عراق را در گیجی قرار داد؛ بطوری که این دولت را مجبور ساخت تا این اقدام را حرکتی خرابکارانه و داخلی اعلام کند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد: «ابن انفجار یک انفجار داخلی بوده است.» اما شلیک ۱۳ موشک در مدت زمان کوتاه به کرکوک و بغداد، این دولت را مجبور ساخت تا اقدامی برای جلوگیری ازشلیک موشکهای ایران انجام دهد.

اولین عملیات نظامی از سوی ایران:
عملیات کلاسیک نیروهای ایران، ۲۴ روز پس از آغاز رسمی جنگ و با هدف آزادسازی مناطق اشغالی در منطقه غرب رودخانه کرخه انجام شد. نیروهای عمل کننده در این عملیات قبل از ظهر روز عملیات، به دلیل ناکامی در رسیدن به اهداف مورد نظر مجبور به بازگشت شدند.

اولین عملیات موفق از سوی ایران:
اولین عملیات پیروزمندانه نیروهای نظامی ایران در تاریخ ۵ مهرماه ۱۳۶۰ با هدف شکستن حصر آبادان در شرق رودخانه کارون انجام شد و پس از ۴۸ ساعت به تمامی اهداف خود رسید. این عملیات سرآغازی بر عملیات های موفق نیروهای اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس بود.